ჰორკჰაიმერის და ადორნოს »განმანათლებლობის დიალექტიკა« – თარგმანის პრეზენტაცია | დევი დუმბაძე (ნიუ-იორკი)

მაქს ჰორკჰაიმერის და თეოდორ ვ. ადორნოს »განმანათლებლობის დიალექტიკა« (1944-47; 1969) კრიტიკული თეორიის ფუძემდებლური ნაშრომია. მისი მთავარი მიზანია ისტორიული, საზოგადოებრივი და ეპისტემოლოგიური პირობების კრიტიკა, რომლებმაც შესაძლებელი გახადა სინგულარული საზოგადოებრივი კატასტროფა მეორე მსოფლიო ომის განმანადგურებლური ანტისემიტიზმის სახით.

ამდენად, თავი »ანტისემიტიზმის ელემენტები« მისი ხშირად ასეთად შეუცნობელი ცენტრალური »ფილოსოფიური ფრაგმენტია.« წიგნის მთავარი თეზისი — განმანათლებლობის ცივილიზაციური პროცესი მითოსის განდევნით დაიწყო, თუმცა ბოლომდე განვითარებული განმანათლებლობა თავად მითოსსა და »ახალ ბარბაროსობას« უბრუნდება — აქ გაშლილია ანტისემიტიზმის, როგორც პოლიტიკური შეშლილობის კრიტიკად.

ერთი მხრივ, ანტისემიტიზმის ელიმინატორულ ფორმას, რომელიც ნაციონალურ-სოციალისტური გერმანიაში განხორციელდა, ვერ მოვწყვეტთ ზოგად საზოგადოებრივ პირობებს, რომლებიც მიმეტური ქცევის ჩახშობასა და ავტორიტარულ ხასიათში ინვიდის მიერ თვითდასახიჩრებას გასაგნებული კაპიტალის ლოგიკის განზოგადების შედეგად იწვევენ. მეორე მხრივ, ევროპელ ებრაელთა განადგურების სინგულარული მოვლენა მეორე მსოფლიო ომის დროს ვერაფრით ჯდება კაპიტალის ლოგიკის ჩარჩოებში და, ამდენად, მისი ახსნის მცდელ ისტორიის როგორც მარქსისტული, ისე »ბურჟუაზიული« თეორიების საფუძვლებსაც აქარწყლებს.

იმავე კრიტიკულ იმპულსს თავში »კულტურის ინდუსტრიის, როგორც მასების მოტყუების« შესახებ ავტორები იმ უკვე თითქმის ასიოდ წლის წინ განხორციელებული ტრანსფორმაციის ანალიზზე მიმართავენ, რომელმაც ხელოვნების შემოქმედებისა და მთლიანად კულტურის ინდუსტრიული წარმოებისა და მოხმარების წესზე გადასვლა გამოიწვია.

»კულტურა დღეს ყველაფერს მსგავსებით ამარცხებს«. — ხელოვნების ნაწარმოების ფორმის კანონი კულტურის ინდუსტრიის სქემატიზმმა ჩაანაცვლა. ფილმები, მუსიკა, სატელევიზიო შოუები და დღეს, სოციალური მედიაც, მიმეტური იმპულსის რეგლამენტაციისა და კონსტრუქციულ-რაციონალური პრინციპის სტანდარტიზაციის შედეგია, რის მიღმაც მხოლოდ არარეგლამენტირებულ გამოცდილებას თუ გავყავართ.

წიგნის მთარგნელი და მომხსენებელი დევი დუმბაძე გაუძღვება ნიუ-იორკიდან ონლაინ პრეზენტაციას და მოხსენებას.

პრეზენტაცია და მოხსენება გაიმართება ქართულ ენაზე.