ღირებულებათა მეტამორფოზები და ეიზენშტეინის »კაპიტალი«

კარლ მარქსის »კაპიტალის« ეიზენშტეინისეული ეკრანიზაცია მოჩვენებაა ერთდროულად ორი გაგებით: მიუხედავად იმისა, რომ ეს ჩანაფიქრი არ იყო რეალიზებული, ის დღემდე არ ასვენებს კინემატორგაფისტებს, ისტორიკოსებს და მწერლებს. მეტიც, მისი პირველი »მატერიალური« გამოვლენა – ათგვერდიანი ფრაგმენტი რეჟისორის სამუშაო ჩანაწერებიდან – გამოირჩეოდა (ეიზენშტეინისეული გამოსახულებებისა და სამუშაო მასალების) არარსებობით.

ჩემს მოხსენებაში ვეცდები ისევ გამოვიხმო »კაპიტალის« მოჩვენება – ამჯერად დავეყრდნობი რა მასთან დაკავშირებულ ვრცელ საარქივო მასალას. ეს არის »დიალექტიკური მიდგომის დასწავლის ნათელი ნიმუში«, როგორც მას თავად ეიზანშტეინი უწოდებდა, რომელიც 500-ზე მეტ გვერდს მოიცავს, ჩანახატების, საგაზეთო ამონარიდების, დიაგრამების, სტატიების მონახაზების, ნეგატივების (ფილმიდან »ოქტომბერი«), შენიშვნების და თეორიული განაზრებების, სხვადასხვაგვარი წყაროებიდან მოხმობილი ციტატების ჩათვლითა და სხვა მასალებით.

ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესოა ის ლოგიკა, რომელიც ჩადებულია ეიზენშტეინის »კაპიტალის« მასალებში, ანუ, მისი სირთულე, ეპისტემოლოგიური და ესთეტიკური ეფექტურობა, რაც ამ მასალის სწორედ რომ სტრუქტურირებაში ვლინდება: სხვადასხვაგვარ თემებსა და გამოცალკევებულ ფრაგმენტებში, წერის არაწრფივ, არამდგრად და არადანაწევრებულ ნაკადში, გრაფიკასა და მონტაჟში. სწორედ ამ დიფუზურ ენაში, რომელსაც თავად ეიზენშტეინი ჯოისის »ულისეს« ცნობიერების ნაკადთან ასოციაციურად აკავშირებდა, ხედავდა ის მომავალი კინემატოგრაფიის უდიდეს კრიტიკულ და აფექტურ პოტენციალს.

მოხსენება გაიმართება ინგლისურ ენაზე